[T] Przewodnik po Terminach Malarskich

Na pewnym tondzie[11], wśród kilku obrazów reprezentujących znakomite dzieła malarstwa tablicowego[1], artystów bez wątpienia obdarzonych talentem[2], dobrze widać wykonaną temperą[6] manierę tenebrosa[7] — o wyraźnym tonie[10] dramatycznym, choć niepozbawionym subtelności. Nie sposób zobaczyć tkaniny[9] pomiędzy deską a zaprawą, choć z pewnością tam jest. Nie przesłania jej ani tektura[4], ani nawet tematyka[5] tych dzieł, które — choć różne — zdradzają wspólną technikę malarską[3], opartą na precyzji i warstwowości. „Czy tam pachnie terpentyną[8]? Tam nie, po to doznanie trzeba się wybrać do sali obok. A potem zachęcam, żeby zobaczyć też w sąsiednim budynku triennale[12] małych form malarskich. Gdzie są tryptyki[13]? Ależ to absurd, chcieć zobaczyć tu jeszcze tryptyki. Rzeźby trzciny[14], czy już są gdzieś do obejrzenia? Aaa, już wiem, czego dotyczy to pytanie! Chodzi o Jezuska Palmowego. Będziemy rzeźbić za jakiś czas, na razie szukamy proporcji”.

1. Tablicowe malarstwo
👉 Forma malarstwa na drewnianym podobraziu, najczęściej w technice tempery, rzadziej olejnej. Rozkwitło w średniowieczu i wczesnym renesansie, głównie w sztuce sakralnej. Charakteryzuje się warstwową techniką, złoconym lub srebrzonym tłem i symboliką. Poprzedzało rozwój malarstwa sztalugowego.

2. Talent
👉 Wrodzona lub wcześnie ujawniona predyspozycja twórcza. Potencjał wymagający pracy i rozwoju. Może przejawiać się jako zmysł kompozycji, wrażliwość kolorystyczna, gest twórczy czy zdolność obserwacji. Nie każdy talent jest spektakularny — niektóre ujawniają się dopiero w sprzyjających warunkach.

3. Technika w malarstwie
👉 Zespół narzędzi, materiałów i sposobów ich użycia, umożliwiający powstanie dzieła. Obejmuje wybór farb, podłoża, spoiw i metod nakładania warstw. To język malarza, wpływający na formę, fakturę i trwałość obrazu.

4. Tektura
👉 Gruby, sztywny materiał papierowy z warstw celulozy lub makulatury. W sztuce stosowana jako podłoże pomocnicze, element konstrukcyjny lub kompozycyjny. Może pełnić funkcję tymczasowego podobrazia albo warstwy ochronnej w konserwacji.

5. Temat (obraz)
👉 Zasadniczy motyw dzieła malarskiego — treść przedstawienia. Może być religijny, mitologiczny, historyczny, rodzajowy, portretowy, pejzażowy, martwa natura lub abstrakcja. Temat nie zawsze pokrywa się z tytułem, bywa wyrażony kolorem, gestem czy kompozycją.

6. Tempera
👉 Spoiwo malarskie w formie emulsji wody i oleju. Może być chuda lub tłusta, naturalnie występuje w żółtku czy mleku. Tempera to także określenie obrazu wykonanego tą techniką.

7. Tenebryzm
👉 Styl kompozycji oparty na ciemnej tonacji i dramatycznym źródle światła. Wydobywa formy z mroku, podkreślając kontrastowy światłocień. Charakterystyczny dla Caravaggia, Rembrandta i baroku XVII wieku.

8. Terpentyna
👉 Naturalny rozcieńczalnik z żywicy drzew iglastych. W malarstwie olejnym służy do rozcieńczania farb, czyszczenia pędzli i usuwania werniksu. Łatwopalna i drażniąca, wymaga ostrożności. Dziś często zastępowana bezpieczniejszymi rozpuszczalnikami.

9. Tkanina w malarstwie
👉 Materiał pełniący rolę podobrazia lub elementu kompozycji. Najczęściej lniane płótno, przygotowywane i naciągane na krosna. Może występować jako draperia w kompozycjach, podkreślając światłocień i dodając dramatyzmu.

10. Ton (w malarstwie)
👉 Stopień jasności lub ciemności koloru, niezależny od jego barwy. Decyduje o kontrastach, głębi i nastroju obrazu. Dwa różne kolory mogą mieć ten sam ton, jeśli są równie jasne lub ciemne.

11. Tondo
👉 Obraz lub płaskorzeźba wykonana na podobraziu w kształcie koła.

12. Triennale
👉 Wystawa sztuki odbywająca się co trzy lata, krajowa lub międzynarodowa. Prezentuje aktualne tendencje i tematy współczesne.

13. Tryptyk
👉 Dzieło składające się z trzech części — centralnej i dwóch bocznych. W tradycji europejskiej najczęściej nastawa ołtarzowa, w sztuce współczesnej kompozycja trójdzielna tworząca spójną narrację.

14. Trzcina 
👉 Roślina o pustym wnętrzu i giętkiej strukturze, używana w sztuce ludowej i sakralnej. Może być narzędziem rysunkowym lub symbolem religijnym. W tradycji wielkanocnej pojawia się jako atrybut Jezuska Palmowego. Symbol pokory, przemijania i pamięci, obecny w sztuce i muzealnych ekspozycjach.

---